Srbija postaje žarište sukoba velikih sila, a EU i NATO mogu da je dovedu u zapadno krilo Balkan je komplikovan. A tendencija je da se te nacije uvijek ignorišu - dok ne buknu, kao što su to pouzdano činile posljednjih decenija.
Eksplozije iz 1990-ih bile su posebno ružne, a kulminirale su masakrom 8.000 muslimanskih muškaraca i dječaka od strane etničkih srpskih paravojnih snaga u Srebrenici, u Bosni i Hercegovini. U to vrijeme, bio sam kapetan razarača koji je djelovao kao deo blokade Sjevernoatlantskog saveza u Jadranskom moru, i sprečavao dopremanje naprednog naoružanja do srpskih boraca. Da bih se pripremio za zadatak, pročitao sam izuzetan izvještaj Roberta D. Kaplana o krvavoj istoriji regiona, „Balkanski duhovi“. Otišao sam sa zdravim poštovanjem prema gorkoj mržnji koja pokreće sve strane.
Početkom 2010-ih, kada sam bio vrhovni saveznički komandant NATO-a, imali smo 15.000 vojnika iz 20 zemalja koji su pomagali u održavanju nelagodnog mira između Srbije i Kosova — Kosova koji je otcjepljeni region Srbije, koji SAD priznaje kao suverenu državu. Neprijateljstvo je proisteklo iz vijekova sukoba između srpskih hrišćana i muslimanskih Kosovara — koji datira još od pada Vizantijskog carstva i uspona Otomanske Turske. Osjećao sam duboko ukorijenjenu mržnju svaki put kada bih posjetio taj region, što sam činio na desetine puta. „Previše istorije“, rekao mi je jedan kosovski lider.
Nije iznenađujuće da je Balkansko poluostrvo i dalje puno tenzija, posebno na granici Srbije i Kosova i u Bosni i Hercegovini, gdje se nalazi nezgodna tripartitna vlada sastavljena od pravoslavnih Srba, rimokatolika Hrvata i muslimanskih Bošnjaka. Bosna i Hercegovina je još uvijek u neredu, ali u određenoj mjeri kada dođe do potencijalno eksplozivnog događaja, strane ne posežu za lovačkim puškama, već traže posredovanje od EU. Mnogo manja misija Natoa tamo pomaže u održavanju mira (nažalost, skoro 100 tih mirovnjaka je povređeno u neredima etničkih Srba na Kosovu prošle godine).
U pametno argumentovanom nedavnom članku u Politiku, Mathew Kaminski iznosi ubedljiv slučaj da je Srbija ključna tačka geopolitičkog nadmetanja 21. vijeka. Na jednoj strani je Zapad, posebno Evropska unija i NATO; a na drugoj strani nije samo Rusija već sve više Kina, koja Srbiju vidi kao pogodnu stratešku tačku ulaska u jugoistočnu Evropu. Kaminski kaže za Srbiju: „Njena sudbina pomoći će da se odredi koja velika sila će dominirati u ovom veku“.
To može biti malo hiperbolično, ali demokratski svijet bi trebalo da bude izuzetno zabrinut zbog toga što Rusija i Kina prave velike prodore u ono što inače postaje poluostrvo NATO-a.
Srbija je najkonfliktnija zemlja u regionu. S jedne strane, Srbi imaju značajne kulturne i istorijske afinitete prema Rusiji Vladimira Putina. Oni dijele snažnu vjersku vezu preko Ruske i Srpske pravoslavne crkve i značajni su trgovinski partneri. A u maju je kineski predsjednik Xi Jinping napravio posjetu na visokom nivou da bi potpisao trgovinski sporazum sa Beogradom.
S druge strane, Srbi gledaju u susjednu Hrvatsku i vide kako saradnja sa zapadnom Evropom može dovesti do ekonomskog poboljšanja u svemu, od turizma do infrastrukture. Srbija je podnela zahtjev za članstvo u Evropskoj uniji 2009. godine. Francuski predsjednik Emmanuel Macron je prošlog mjeseca imao upečatljivu posjetu i odlučio da proda desetak francuskih aviona „Rafal“ srpskom vazduhoplovstvu. Njemački kancelar Olaf Scholz otputovao je tokom leta u Beograd kako bi zaključio dogovor o mineralima između EU i Srbije.
Srbi su takođe videli da nekoliko balkanskih zemalja postaju članice Nato (Albanija, Sjeverna Makedonija, Hrvatska, Slovenija i Crna Gora) i EU (Hrvatska i Slovenija). To daje podsticaj ideji da Srbija, suštinski nasljednik stare Jugoslavije, ide ka Zapadu.
Ključ je možda predsjednik Srbije Aleksandar Vučić. Upoznao sam Vučića (što na srpskom znači „vuk”) tokom mog vremena u Natou i bio sam impresioniran. Sa 2 metra visine, znatno je nadvisio moj rast, ali smo se slagali. Njegov engleski je odličan, a nakon što smo prošli kroz obavezno kritikovanje Natoa (alijansa je ispalila više projektila Tomahavk na Beograd tokom balkanskih ratova), Vučić mi je djelovao kao pametan, strateški nastrojen i efikasan komunikator.
Vašington mudro vrši snažan pritisak na Srbiju, počevši od slanja jednog od svojih najiskusnijih karijernih ambasadora, Christophera Hilla, u Beograd. Hill, koji je poslat u četiri druge zemlje, uključujući Sjevernu Makedoniju, najbolji je par ruku koji će nežno povući Srbiju ka Zapadu.
Posebno treba istaći da je Srbija u velikoj mjeri podržavala Ukrajinu. Iako se Beograd nije pridružio režimu sankcija Rusiji, Vučić je osudio Putinovu agresiju i rekao da su Krim i Donbas koje je okupirala Rusija ukrajinske suverene teritorije. Beograd je takođe dozvolio da srpska municija — koju su kupile SAD — u vrijednosti od skoro milijardu dolara pronađe put do Kijeva. Kao što mi je Hill nedavno rekao: „Potrebna je pomoć od svih za Ukrajinu, a Srbija definitivno pomaže“.
Veći angažman Natoa širom Balkana bio bi pametan način da se dodvore Srbima. To bi trebalo da uključi snažne vježbe obuke koje vode balkanske članice Nato kao što su Grčka i Bugarska; veću prodaju zapadne vojne tehnologije širom regiona, uključujući bolju oklopnu opremu i artiljeriju; slanje američkih oficira u srpske ratne škole i slanje njihovih viših oficira u naše; i obraćanje Srbima za učešće u Nato misijama van Balkana, posebno u sajber-odbrani i specijalnim snagama u borbu protiv narkotika.
Neki će možda reći da su Srbi previše tradicionalno bliski Moskvi, ali dok gledam na pragmatizam Beograda pod Vučićem i na naš uspjeh u privlačenju drugim balkanskim državama u Nato, mislim da je vremenom moguće, a i mudro, uvođenje i Srbije i Bosne i Hercegovine u Alijansu. To bi dodatno smirilo nemirno poluostrvo i pomoglo u blokiranju važnog dijela Putinovih planova u strateškom kutku Evrope.
Piše za Blumberg Opinion: James Stavridis, penzionisani admiral američke mornarice, bivši vrhovni saveznički komandant NATO-a i dekan emeritus Fletcherove škole prava i diplomatije na Univerzitetu Tufts
Izvor: Bloomberg Opinion/Kosovoonline
Početkom 2010-ih, kada sam bio vrhovni saveznički komandant NATO-a, imali smo 15.000 vojnika iz 20 zemalja koji su pomagali u održavanju nelagodnog mira između Srbije i Kosova — Kosova koji je otcjepljeni region Srbije, koji SAD priznaje kao suverenu državu. Neprijateljstvo je proisteklo iz vijekova sukoba između srpskih hrišćana i muslimanskih Kosovara — koji datira još od pada Vizantijskog carstva i uspona Otomanske Turske. Osjećao sam duboko ukorijenjenu mržnju svaki put kada bih posjetio taj region, što sam činio na desetine puta. „Previše istorije“, rekao mi je jedan kosovski lider.
Nije iznenađujuće da je Balkansko poluostrvo i dalje puno tenzija, posebno na granici Srbije i Kosova i u Bosni i Hercegovini, gdje se nalazi nezgodna tripartitna vlada sastavljena od pravoslavnih Srba, rimokatolika Hrvata i muslimanskih Bošnjaka. Bosna i Hercegovina je još uvijek u neredu, ali u određenoj mjeri kada dođe do potencijalno eksplozivnog događaja, strane ne posežu za lovačkim puškama, već traže posredovanje od EU. Mnogo manja misija Natoa tamo pomaže u održavanju mira (nažalost, skoro 100 tih mirovnjaka je povređeno u neredima etničkih Srba na Kosovu prošle godine).
U pametno argumentovanom nedavnom članku u Politiku, Mathew Kaminski iznosi ubedljiv slučaj da je Srbija ključna tačka geopolitičkog nadmetanja 21. vijeka. Na jednoj strani je Zapad, posebno Evropska unija i NATO; a na drugoj strani nije samo Rusija već sve više Kina, koja Srbiju vidi kao pogodnu stratešku tačku ulaska u jugoistočnu Evropu. Kaminski kaže za Srbiju: „Njena sudbina pomoći će da se odredi koja velika sila će dominirati u ovom veku“.
To može biti malo hiperbolično, ali demokratski svijet bi trebalo da bude izuzetno zabrinut zbog toga što Rusija i Kina prave velike prodore u ono što inače postaje poluostrvo NATO-a.
Srbija je najkonfliktnija zemlja u regionu. S jedne strane, Srbi imaju značajne kulturne i istorijske afinitete prema Rusiji Vladimira Putina. Oni dijele snažnu vjersku vezu preko Ruske i Srpske pravoslavne crkve i značajni su trgovinski partneri. A u maju je kineski predsjednik Xi Jinping napravio posjetu na visokom nivou da bi potpisao trgovinski sporazum sa Beogradom.
S druge strane, Srbi gledaju u susjednu Hrvatsku i vide kako saradnja sa zapadnom Evropom može dovesti do ekonomskog poboljšanja u svemu, od turizma do infrastrukture. Srbija je podnela zahtjev za članstvo u Evropskoj uniji 2009. godine. Francuski predsjednik Emmanuel Macron je prošlog mjeseca imao upečatljivu posjetu i odlučio da proda desetak francuskih aviona „Rafal“ srpskom vazduhoplovstvu. Njemački kancelar Olaf Scholz otputovao je tokom leta u Beograd kako bi zaključio dogovor o mineralima između EU i Srbije.
Srbi su takođe videli da nekoliko balkanskih zemalja postaju članice Nato (Albanija, Sjeverna Makedonija, Hrvatska, Slovenija i Crna Gora) i EU (Hrvatska i Slovenija). To daje podsticaj ideji da Srbija, suštinski nasljednik stare Jugoslavije, ide ka Zapadu.
Ključ je možda predsjednik Srbije Aleksandar Vučić. Upoznao sam Vučića (što na srpskom znači „vuk”) tokom mog vremena u Natou i bio sam impresioniran. Sa 2 metra visine, znatno je nadvisio moj rast, ali smo se slagali. Njegov engleski je odličan, a nakon što smo prošli kroz obavezno kritikovanje Natoa (alijansa je ispalila više projektila Tomahavk na Beograd tokom balkanskih ratova), Vučić mi je djelovao kao pametan, strateški nastrojen i efikasan komunikator.
Vašington mudro vrši snažan pritisak na Srbiju, počevši od slanja jednog od svojih najiskusnijih karijernih ambasadora, Christophera Hilla, u Beograd. Hill, koji je poslat u četiri druge zemlje, uključujući Sjevernu Makedoniju, najbolji je par ruku koji će nežno povući Srbiju ka Zapadu.
Posebno treba istaći da je Srbija u velikoj mjeri podržavala Ukrajinu. Iako se Beograd nije pridružio režimu sankcija Rusiji, Vučić je osudio Putinovu agresiju i rekao da su Krim i Donbas koje je okupirala Rusija ukrajinske suverene teritorije. Beograd je takođe dozvolio da srpska municija — koju su kupile SAD — u vrijednosti od skoro milijardu dolara pronađe put do Kijeva. Kao što mi je Hill nedavno rekao: „Potrebna je pomoć od svih za Ukrajinu, a Srbija definitivno pomaže“.
Veći angažman Natoa širom Balkana bio bi pametan način da se dodvore Srbima. To bi trebalo da uključi snažne vježbe obuke koje vode balkanske članice Nato kao što su Grčka i Bugarska; veću prodaju zapadne vojne tehnologije širom regiona, uključujući bolju oklopnu opremu i artiljeriju; slanje američkih oficira u srpske ratne škole i slanje njihovih viših oficira u naše; i obraćanje Srbima za učešće u Nato misijama van Balkana, posebno u sajber-odbrani i specijalnim snagama u borbu protiv narkotika.
Neki će možda reći da su Srbi previše tradicionalno bliski Moskvi, ali dok gledam na pragmatizam Beograda pod Vučićem i na naš uspjeh u privlačenju drugim balkanskim državama u Nato, mislim da je vremenom moguće, a i mudro, uvođenje i Srbije i Bosne i Hercegovine u Alijansu. To bi dodatno smirilo nemirno poluostrvo i pomoglo u blokiranju važnog dijela Putinovih planova u strateškom kutku Evrope.
Piše za Blumberg Opinion: James Stavridis, penzionisani admiral američke mornarice, bivši vrhovni saveznički komandant NATO-a i dekan emeritus Fletcherove škole prava i diplomatije na Univerzitetu Tufts
Izvor: Bloomberg Opinion/Kosovoonline
